Οι
αντιφάσεις του σύγχρονου πολιτισμού
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
§ Στη
σύγχρονη τεχνοκρατική εποχή, η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας
επιδρά με τρόπο αντιφατικό σε όλες τις εκδηλώσεις της οικονομικής ,πολιτικής ,
πολιτιστικής ζωής ανατρέποντας τα δεδομένα αλλά παράλληλα δημιουργώντας νέα
προβλήματα στον άνθρωπο. Έτσι , οι υποστηρικτές της επιστημονικοτεχνικής
επανάστασης την παρουσιάζουν ως ευλογία , καθώς εξασφαλίζει την απελευθέρωση
και την ευημερία του. Αντίθετα, οι πολέμιοί της τη χαρακτηρίζουν κατάρα , αφού
απανθρωποιεί τον άνθρωπο, τον μηχανοποιεί, τον εξανδραποδίζει.
Υλικός τομέας
1. Όξυνση κοινωνικών αντιθέσεων:η επιστημονικοτεχνική επανάσταση αυξάνει τον πλούτο αλλά οδηγεί στη συγκέντρωση της οικονομικής δύναμης σε λίγα χέρια .
2. Αλλαγή εργασιακών συνθηκών: εγκαινιάζει νέα μορφή καταμερισμού της εργασίας, την εξειδίκευση, που όμως, τυποποιεί τον ανθρώπινο νου.
3. Μετασχηματισμός αναγκών: αν και αυξάνει η παραγωγή προϊόντων καλύπτοντας τις ανάγκες του πληθυσμού, δημιουργεί νέες τεχνικές ανάγκες και εξάπτει μέσω διαφήμισης, την καταναλωτική μανία.
4. Εξορθολογισμός εργασίας : μολονότι με τη συστηματική οργάνωση της παραγωγής η εργασία είναι πιο αποδοτική, χάνεται ο δημιουργικός της χαρακτήρας. Ο εργαζόμενος αποξενώνεται από το προϊόν που παράγει και υποβιβάζεται σε υποχείριο του συστήματος.
5. Επαγγελματική απασχόληση: δημιουργεί νέες επαγγελματικές ειδικότητες, προκαλώντας παράλληλα ανεργία, αφού με την υποκατάσταση του ανθρώπου από τη μηχανή, παροπλίζονται εργαζόμενοι από την παραγωγική διαδικασία .
6. Ενεργειακό ζήτημα: παρόλο που δημιουργούνται νέες πηγές ενέργειας και συνθετικές πρώτες ύλες , εντείνεται η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος
7. Ειρηνική συνύπαρξη: ενώ δίνει τη δυνατότητα διακρατικής
συνεργασίας, η ανάπτυξη της πολεμικής βιομηχανίας καθιστά την ειρήνη επισφαλής,
στερώντας οικονομικούς πόρους από κοινωνικές και πολιτιστικές δαπάνες και
υποχρεώνοντας τον τρίτο κόσμο σε υπανάπτυξη.
8. Οικονομική ανάπτυξη : αν και αυξάνει το ακαθάριστο εθνικό προϊόν, τα οικονομικά προβλήματα διογκώνονται επικίνδυνα.
Κοινωνικός τομέας
1. Επικοινωνία: διευκολύνει την επικοινωνία εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις – μέσω των συγκοινωνιών και τηλεπικοινωνιών-αλλά αποξενώνει τους ανθρώπους στα αστικά κέντρα, όπου φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (βία, ναρκωτικά)γνωρίζουν πρωτοφανή έξαρση.
2. Ελεύθερος χρόνος: αν και συμβάλλει στη βαθμιαία απελευθέρωση του ανθρώπου από την εργασία και στη θεωρητική μεγιστοποίηση του ελευθέρου χρόνου, ο τελευταίος στην πράξη συρρικνώνεται, λόγω υπερεργασίας, δεύτερης απασχόλησης , σύνθετων εργασιακών καθηκόντων.
3. Βιοτικό επίπεδο: η τεχνολογική επανάσταση εγγυάται την ποσότητα αγαθών , γεγονός που δεν αρκεί για την επίτευξη της ποιότητας, καθώς ο άνθρωπος έχασε την επαφή του με τη φύση κα οι ανθρώπινες σχέσεις την ειλικρίνεια και την ανιδιοτέλεια.
4. Κοινωνική οργάνωση: ενώ επιτρέπει στον άνθρωπο να οργανώσει με τον πιο συμφέροντα τρόπο την κοινωνική ζωή, στην πράξη εκείνος γίνεται εξάρτημα ενός κοινωνιοκρατικού μηχανισμού.
5. Οικογενειακές σχέσεις: δημιουργεί δυνατότητες για οικογενειακές σχέσεις αγάπης και αλληλοεκτίμησης, λόγω της κατοχύρωσης της ισότητας των δύο φύλλων, ωστόσο τα αυξανόμενα διαζύγια και οι συγκρούσεις γονέων και παιδιών, οδηγούν στην αποξένωση των μελών της οικογένειας και αποδεικνύουν την κρίση του οικογενειακού θεσμού.
Πολιτικός τομέας
1. Συμμετοχή στα κοινά: η ανάπτυξη της τεχνολογίας ευνοεί την ενεργητική συμμετοχή του πολίτη στα κοινά με αύξηση του ελεύθερου χρόνου και την ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου αντίθετα τελειοποιούνται οι μηχανισμοί παραπληροφόρησης και προπαγάνδας που προλειαίνουν το έδαφος για την εδραίωση ολοκληρωτικών καθεστώτων.
2. Διεθνείς σχέσεις: ενισχύει τις τάσεις διεθνοποίησης καταργώντας εθνικές προκαταλήψεις και φυλετικές διακρίσεις, ενώ παράλληλα παρατηρούνται φαινόμενα αναζωπύρωσης εθνικισμών και φυλετικών διώξεων, που δεν ενισχύουν τη διεθνή συνεργασία.
Πολιτιστικός τομέας
1. Επιστήμη : ζούμε σε μια εποχή με πρωτοφανή ανάπτυξη της γνώσης αλλά η πλειοψηφία των ανθρώπων ζει ακόμη στην αμάθεια ,έρμαιο των προλήψεων και των δεισιδαιμονιών. Η άνθιση των επιστημών οδήγησε τον άνθρωπο στην εξερεύνηση του κόσμου όμως ο μέσος άνθρωπος απεχθάνεται τον προβληματισμό και το στοχασμό.
2. Τέχνη : συντελείται συνεχής παγκοσμιοποίηση της κουλτούρας, αφού με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα, διαδίδονται εύκολα οι τέχνες. Στον αντίποδα η κουλτούρα τυποποιείται, βιομηχανοποιείται λόγω του λαϊκισμού και της εμπορευματοποίησης της τέχνης.
3. Παιδεία: το βιβλίο διαδόθηκε σε ευρεία κλίμακα και πραγματώθηκε η καθολικοποίηση της παιδείας. Όμως το μορφωτικό επίπεδο υποβιβάστηκε και ο άνθρωπος έχασε το ενδιαφέρον του για μόρφωση.
Ηθικός τομέας
§ Η επιστhμονικοτεχνική επανάσταση συντέλεσε στην ηθική απελευθέρωση του ανθρώπου αφού διέλυσε το σκοταδισμό. Από την άλλη δόθηκε έμφαση στην ανάπτυξη του υλικού σκέλους του πολιτισμού και παραγκωνίστηκε το ηθικοπνευματικό. Ο άνθρωπος έχασε την πίστη του στις παραδοσιακές αξίες, έμεινε ηθικά μετέωρος έγινε αμοραλιστής και ανάλγητος.
Αίτια
α. Οικονομικά
1. Το υπάρχον παραγωγικό σύστημα στηρίζεται στην εκμετάλλευση των παραγόμενων προϊόντων από τον ιδιωτικό τομέα.
2. Η επιστημονική γνώση λειτουργεί ως μέσο πλουτισμού και ισχυροποίησης μιας τάξης έναντι άλλων.
3. Ο εκμεταλλευτικός χαρακτήρας του οικονομικού συστήματος οδήγησε στην ανάπτυξη της Ευρώπης και της Αμερικής σε βάρος της υπόλοιπης ανθρωπότητας.
4. Ο οικονομικός ανταγωνισμός έδωσε έμφαση στην καταστροφική διάσταση της τεχνολογίας μέσω των πολεμικών εξοπλισμών και οδήγησε στη στρατικοποίηση της επιστημονικής έρευνας και της οικονομίας.
5. Η παραγωγή ποσοτήτων γίνεται αυτοσκοπός και παραμελείται η ποιότητα.
6. Η επιστήμη χάνει τον ανθρωποκεντρικό της χαρακτήρα, λειτουργεί ερήμην του ανθρώπου και μετατρέπεται σε εφιάλτη για το μέλλον της ανθρωπότητας.
β. Πολιτικά
1. Η πολιτική εξουσία αξιοποιεί τις επιστημονικές κατακτήσεις και τις τεχνολογικές εφαρμογές για να χειραγωγεί τους πολίτες.
2. Η απομάκρυνση του πολίτη από τις δημοκρατικές διαδικασίες, ενισχύει τη συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια πολιτικών τεχνοκρατών.
3. Περιορίζεται το κράτος πρόνοιας με αποτέλεσμα οι νόμοι της αγοράς να καθορίζουν την κοινωνική οργάνωση.
γ. Ηθικά
1. Η επιστημονική κοινότητα εισέρχεται στη διαδικασία απενεχοποίησης και μεταβίβασης των ευθυνών. Ο επαγγελματισμός των επιστημόνων, η ιδιοτέλεια και ο τυχοδιωκτισμός στερούν την επιστήμη από τη διαλεκτική αλληλεξάρτηση γνώσης –κοινωνίας.
2. Η ανάπτυξη των θετικών επιστημών δεν συμβαδίζει με την ανάπτυξη των επιστημών του ανθρώπου με αποτέλεσμα οι θετικές επιστήμες να στερούνται τη δυνατότητα να θέσουν κοινωνικούς στόχους υπηρετώντας τον άνθρωπο και τη φύση.
Τρόποι αντιμετώπισης
1. Κρίνεται επιτακτικός ο επαναπροσδιορισμός των στόχων του πολιτισμού και η επανατοποθέτηση του ανθρώπου απέναντι στο μύθο της <προόδου με κάθε τρόπο>.
2. Ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται να αναζητήσει το μέτρο και να ιεραρχήσει τις ανάγκες του , ανακτώντας τη χαμένη του ταυτότητα μακριά από την άκρατη κατανάλωση και τον υλικό ευδαιμονισμό.
3. Ο άνθρωπος πρέπει να ξεπεράσει την απληστία, τη μοναξιά και τον ατομικισμό του και να ανακτήσει τις σχέσεις του με τους υπόλοιπους ανθρώπους.
4. Απαιτείται η δραστηριοποίηση του ανθρώπου και ο επανακαθορισμός του πολιτικού του ρόλου για την αναγέννηση της δημοκρατίας.
5. Αποφασιστικός είναι ο ρόλος της Παιδείας ως νευραλγικού παράγοντα για τον εξανθρωπισμό της τεχνολογικής κοινωνίας. Ενδείκνυται η απαλλαγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας από ωφελιμιστικές σκοπιμότητες και η εδραίωση ολόπλευρης ανθρωπιστικής μόρφωσης.
Επιμέλεια: Ιωάννης Κανακούδης (Εκθεσιολόγος)
Αναρτήσεις
