« Ο άνθρωπος και ο μηχανικός πολιτισμός »
Είναι η « μηχανή », αυτή η εκπληκτική ανθρώπινη εφεύρεση, αιτία αντινομιών, όπου στριφογυρίζει ο πολιτισμός μας χωρίς να βρίσκει διέξοδο; Ή μήπως αυτή ακριβώς είναι που με την εξάπλωση και την τελειοποίηση της θα προωθήσει την ανθρωπότητα σε νέες εξελίξεις και θα δώσει λύσεις στα δεινά προβλήματα που μας περιζώνουν; Να ένα ζήτημα που αξίζει να μας βάλει σε πολλές σκέψεις.
Η μηχανή δεν
είναι, όπως την υμνούν οι πιστοί της, υλοποιημένη σκέψη και διανοούμενη λειτουργία.
Είναι ίσως πνεύμα αντικειμενοποιημένο αλλά και αποστραγγισμένο από κάθε χυμό
ζωής, αποξενωμένο από την ψυχή, επομένως απογυμνωμένο από τον καλύτερο εαυτό
του. Και τον άνθρωπο που τη δουλεύει, όπως κι εκείνον που απάνω στο ρυθμό και
στο έργο της διαμορφώνει μαζί με την οικονομική και την άλλη ύπαρξη του, τους
κάνει ομοίους της.
Αποστεγνώνει ψυχικά τον άνθρωπο και τον κάνει ενεργούμενο. Τον αποστερεί από τη χαρά της ζωντανής εργασίας και την απόλαυση της χαρούμενης ζωής. Τον διαλύει σε μικρά κομματάκια που δένονται απ’ έξω, έτσι ώστε το άθροισμα να κινείται με μονότονο τρόπο κι έτσι χάνει την οργανική του συνοχή, τη σωματική και ψυχική του ελαστικότητα, την παλμώδη δημιουργικότητα του. Σκυμμένος πάνω της δε σκέπτεται πλέον, δε γελάει αλλά μορφάζει. Δεν αισθάνεται. Οι ερεθισμοί δεν προλαβαίνουν να φτάσουν έως το κέντρο και να μετουσιωθούν σε συγκινήσεις αλλ’ αμέσως από την περιφέρεια εξαπολύουν τις αντιδράσεις της στερεότυπης διαγωγής.
Αδειάζει, λοιπόν, ο άνθρωπος από κάθε ανθρωπιά, από κάθε ψυχική δροσιά, από καθετί που μπορεί να είναι απρόβλεπτο, μοναδικό - και γίνεται αριθμός. Όταν ένας λαός γίνει μια τέτοια μάζα, σωρός αριθμητικών μονάδων, υποβάλλεται ευκολότατα, αρκεί να του δώσει κανείς σαν χάπι το πολιτικό σύνθημα. Και εάν οπλιστεί με όπλα μηχανικά σαν αυτόν, θα δείξει απίστευτη σκληρότητα, όχι γιατί μέσα στο παγωμένο τούτο δοχείο θα κοχλάσουν τα πάθη αλλά γιατί θα μπορεί να κάνει το πιο τερατώδες έγκλημα πατώντας ένα μικρούτσικο κουμπί από μεγάλη απόσταση χωρίς να βλέπει, επομένως και χωρίς να αισθάνεται τίποτα.
Η μηχανή εγκαινίασε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής και έγινε νέο μέσο εύκολου πλουτισμού στα χέρια των κατεχόντων, νέος στόχος για τον φθόνο των μη κατεχόντων. Τον πλούτο, λοιπόν μεγάλωσε η μηχανή από το ένα μέρος και από το άλλο το φθόνο. Ώστε κατά βάθος δεν είναι η αιτία των οικονομικοπολιτικών συγκρούσεων αλλά ο λόγος που οι συγκρούσεις αυτές έγιναν οξύτερες. Έβαλε ανώτερο εκθέτη στα γεγονότα, διεύρυνε την κλίμακα και αύξησε την ένταση τους.
Αν θέλουμε, λοιπόν, να εισδύσουμε βαθύτερα στην ιστορική τους αιτιολόγηση και ν’ ακριβολογήσουμε, πρέπει να ειπούμε ότι δεν είναι η μηχανή αιτία, που τα εκίνησε σαν πρώτη γεννητική αιτία. Εκτός από τη μηχανή υπάρχει ένα λογικά προγενέστερο θεμελιωδέστερο αίτιο, που έχει περισσότερα δικαιώματα να θεωρηθεί ιστορικός λόγος των γεγονότων. Αυτό είναι η αντίληψη για την ουσία του πλούτου και τους σκοπούς του. Εδώ είναι η ρίζα του κακού!
Ε. Π. Παπανούτσος.
Αναρτήσεις
