« Ο ελληνικός τόπος και η ελληνική τέχνη »
Η ιστορία
λέει ότι κάποτε ένας σοφιστής, που γύριζε στην Ελλάδα, για να δείξει τη
δεξιοτεχνία του, έφτασε και στη Σπάρτη. Λογαριάζοντας ότι θα άρεσε στους
Σπαρτιάτες να ακούσουν ωραία λόγια για τον κατεξοχήν Δωρικό ήρωα, άρχισε να
απαγγέλει έναν έπαινο στον Ηρακλή
. Μα στις πρώτες λέξεις του κιόλας τον έκοψε
ένας Σπαρτιάτης από κάτω με την ερώτηση: « Και ποιος κατηγορεί τον Ηρακλή? » Δε
θα είναι ευκολότερη η θέση εκείνου που θα θελήσει σήμερα να μιλήσει επαινετικά
για την ομορφιά του ελληνικού τοπίου. Δεν την αρνιέται κανείς είτε μέσα στην
Ελλάδα είτε έξω από αυτήν. Η πολυμορφία του μικρού αυτού τόπου και η
πολλαπλότητα των στιγμών του είναι τόση, ώστε η διατύπωση της είναι γύμνασμα
άξιο του πιο μεγάλου καλλιτέχνη. Στην ποίηση, στα αγάλματα και στους ναούς των
Ελλήνων θα βρούμε έκφραση του ελληνικού τόπου ισοδύναμη με τον πρωτότυπο
χαρακτήρα του.
Είναι
πολυσύνθετη η συγκίνηση που προκαλεί στον ψυχικό και πνευματικό μας κόσμο ένα
αρχαίο ιερό. Το θαυμαστό είναι ότι σε κανέναν ελληνικό ερειπιώνα δεν
αισθανόμαστε ασυμφωνία ανάμεσα στο χαρακτήρα του τόπου και στην αρχιτεκτονική
μορφή των μνημείων του. Το υλικό, το χρώμα τους, η κάτοψη, οι αναλογίες τους δείχνουν
ασύγκριτη ευαισθησία για τον τόπο, τόση ώστε φαίνεται σαν αυτός να καλεί τα
μνημεία να είναι τέτοια.
Αλλά τα
μνημεία αυτά της ελληνικής ευαισθησίας παίρνουν αμέσως και ξεχωριστή θερμότητα,
άμα τα αισθανθούμε μέσα στη ζωή, μέσα στην ιστορία. Αν αποφύγουμε να
στρεβλώσουμε τη μοναδικότητα τους, εφαρμόζοντας επάνω τους τις δικές μας
έννοιες και τα δικά μας μέτρα και σταθμά, αν σταθούμε μπροστά τους με υπομονή
βάζοντας τους διακριτικά ερωτήματα, χωρίς να βιαστούμε να δώσουμε την απάντηση
που έχουμε ετοιμάσει προτού ακόμη να ξεκινήσουμε με το αεροπλάνο, τότε τα
μνημεία αυτά θα γίνουν ο καλύτερος ερμηνευτής του ποια είναι η ουσία της
ελληνικής ιστορίας και ποια η μοναδική σημασία της για τον άνθρωπο.
« Χαλεπά τα
καλά » έλεγαν οι παλιοί. Δεν ανήκει στις εύκολες και πρόχειρες απολαύσεις ο
ελληνικός τόπος με τα μνημεία του. Χρειάζεται αργό περπάτημα, συγκέντρωση,
σιγανή μελέτη. Αν περάσουμε βιαστικοί ή και έστω με υποσυνείδητη περηφάνεια για
το πόσο εμείς έχομε προοδεύσει, όχι μόνο δε θα κερδίσουμε τίποτα από τον πλούτο
του αλλά θα φύγουμε ζημιωμένοι. Άλλωστε, η ποιότητα της χαράς και της ωφέλειας
του ανθρώπου είναι ανάλογη με τον κόπο του.
Χρήστος
Καρούζος (Η αρχαία τέχνη, Εκδόσεις Ερμής)
Αναρτήσεις
