Το Πανεπιστήμιο ως εστία παιδείας
Είναι η τρίτη βαθμίδα παιδείας, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, η πιο απαιτητική, αφού εισάγει το νέο στην εξειδικευμένη γνώση, στην κατάκτηση ενός συγκεκριμένου χώρου γνώσεων, σε κλάδο επιστήμης. Και είναι επίσης ο χώρος στον οποίο μορφώνονται και διαμορφώνονται οι δάσκαλοι όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης.
Μιλούμε για απαιτητική μορφή παιδείας, γιατί ο ρόλος του πανεπιστημιακού είναι διττός: η διδασκαλία που ξεκινάει και στηρίζεται στην έρευνα και η έρευνα που εμπνέεται και ενισχύεται από τη διδασκαλία. Η ανατροφοδότηση και η αμοιβαιότητα διδασκαλίας και έρευνας είναι το χαρακτηριστικό της ανώτατης παιδείας. Γι' αυτό και η βασική κυρίως έρευνα δεν αποτελεί «πολυτέλεια» για το πανεπιστήμιο αλλά τρόπο υπάρξεως. Όπως και η εφαρμοσμένη έρευνα που ανοίγει νέους δρόμους με κοινωνικές προεκτάσεις. Γι' αυτό και κύρια αδυναμία του ελληνικού πανεπιστημίου -και σημείο διαφοράς από τα καταξιωμένα ξένα, αμερικανικά κυρίως, πανεπιστήμια- παραμένει το χαμηλό ύψος χρηματοδότησης της έρευνας, μολονότι υπάρχει ουσιώδης διαφορά σε σχέση με το παρελθόν.
Ζώντας στον αιώνα της κοινωνίας της πληροφορίας, ο χώρος όπου κατ' εξοχήν παράγεται, εμπεδώνεται και διαχέεται η πληροφορία υπό μορφήν συστηματοποιημένης γνώσης είναι το πανεπιστήμιο. Από αυτό κυρίως εκ-πηγάζει ο πλούτος και η καλλιέργεια των γνώσεων για να περάσουν στην περαιτέρω προώθηση και αξιοποίηση τους: Έτσι το πανεπιστήμιο γίνεται καθοριστικός χώρος, σημείο αναφοράς για τη ζωή μιας χώρας.
Έχει επισημανθεί από τα αρχαία χρόνια ότι η επιστήμη δεν μπορεί να χωριστεί από την αρετή γιατί τότε καταντά να είναι «πανουργία». Η επιστήμη δηλαδή δεν υφίσταται έξω από τη σφαίρα των ηθικών αρχών και αξιών, συνυπάρχει και καθοδηγείται απ' αυτές, γιατί διαφορετικά ζούμε τις εκτροπές των πορισμάτων της που φθάνουν σε εφαρμογές όπως η ατομική βόμβα, τα πυρηνικά όπλα ή η γενικότερη καταστροφή του περιβάλλοντος. Η καλλιέργεια λοιπόν και μετάδοση της επιστήμης στο πανεπιστήμιο δεν πρέπει να χωρίζεται και σήμερα από την παράλληλη αναφορά στις ηθικές αρχές που διέπουν την επιστημονική γνώση και τις εφαρμογές της.
Γιατί μιλώντας για αρχές και αξίες μπαίνεις στο σύστημα αρχών και αξιών που συνιστά ό,τι καλούμε πολιτισμό. Αρχές και αξίες όπως η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η αξιοκρατία, η ελευθερία, η ιοότητα, η ηθική, η αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο σεβασμός στους νόμους, τα δικαιώματα του πολίτη κ.λπ. διδάσκονται και θεμελιώνονται στην πανεπιστημιακή διδασκαλία. Αλλά και οι τέχνες και τα γράμματα, το ευρύτερο φάσμα του πνευματικού πολιτισμού, της καλλιέργειας του πνεύματος περνάει και διαχέεται μέσα από το πανεπιστήμιο. Γιατί πώς μπορείς αλλιώς να καλλιεργήσεις την προσωπικότητα του φοιτητή, πώς μπορείς να τον κάνεις να νιώσει την ευθύνη του επιστήμονα, αν παράλληλα με την επιστημονική γνώση δεν καλλιεργήσεις την ψυχή και το πνεύμα, τις κοινωνικές, τις ηθικές και τις αισθητικές ακόμη ευαισθησίες του αυριανού επιστήμονα και δυνάμει ταγού της αυριανής κοινωνίας;
Πανεπιστήμιο λοιπόν που δεν ακτινοβολεί και πολιτισμό-παιδεία μαζί με την επιστήμη κινδυνεύει να μετατραπεί σε στυγνό τεχνοκρατικό ίδρυμα παραγωγής ξηρών γνώσεων. Η καθολικότητα και το συνεχές της γνώσης, η universitas και το continuum στην υπηρεσία του ανθρώπου είναι η επίγνωση που διακρίνει τον αληθινό επιστήμονα και το πραγματικό πανεπιστήμιο που τον διαμορφώνει. Γενική και ειδική γνώση είναι οι καθοριστικές έννοιες που συνιστούν, στη βαθύτερη και καίρια ουσία του, ό,τι ονομάζουμε Πανεπιστήμιο και Ανώτατη Εκπαίδευση.
Γ. Μπαμπινιώτης
Αναρτήσεις
