Επιστήμη
και ευθύνη
Πολλές φορές έχει υποστηριχθεί ότι μοναδικός στόχος της επιστημονικής
έρευνας είναι η διαρκής αναζήτηση της αλήθειας , που δεν μπορεί να υποβληθεί σε
κριτική ή περιορισμούς από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Επομένως , πιστεύεται ότι οι
επιδιώξεις επιστήμης και κοινωνίας έχουν χωριστεί και έχουν περιέλθει σε
σύγκρουση. Η εμμονή, όμως , της επιστημονικής κοινότητας στο δόγμα « η αλήθεια
για την αλήθεια» ‘έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο , από τη στιγμή που τα επιτεύγματά
της χρησιμοποιούνται για να καταστρέφεται το φυσικό περιβάλλον, για να
αλλοτριώνεται η ανθρώπινη προσωπικότητα και για να ενισχύεται η πιθανότητα μιας
πυρηνικής καταστροφής. Είναι λοιπόν , θλιβερή παραδοχή ο ηθικός
αποπροσανατολισμός της επιστημονικής έρευνας.
Αίτια της ηθικής κρίσης της επιστήμης
§ Η εξειδίκευση που προκαλεί αποστασιοποίηση του επιστήμονα από την κοινωνική δύναμη.
§ Ο επαγγελματισμός του κοινωνικού λειτουργήματος του επιστήμονα που τον δεσμεύει σε μια επαγγελματική δεοντολογία συχνά αντιφατική προς το κοινωνικό συμφέρον.
§ Η υποτίμηση των ανθρωπιστικών επιστημών σε αντίθεση με τις θετικές επιστήμες , επειδή δεν ευνοούν άμεσα την παραγωγική δραστηριότητα , με αποτέλεσμα να απογυμνώνονται οι δεύτερες από κάθε ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο.
§ Το υλιστικό πνεύμα της εποχής που προβάλλει την κερδοθηρία ως σκοπό ζωής και δεσμεύει τον επιστήμονα στην επιδίωξη προσωπικών στόχων , στην επαγγελματική ανέλιξη και στον αποθησαυρισμό υλικών κερδών.
Η ευθύνη της επιστήμης
Η κοινωνική ,ηθική και η επιστημονική ευθύνη δεν είναι δυνατό να αλληλοαποκλείονται. Ο επιστήμονας έχει σοβαρή ευθύνη , ηθική και πολιτική για τα δημιουργήματά του. Επειδή κάθε πράξη στην κοινωνία έχει αντίκτυπο στη ζωή όλων, η επιστημονική πράξη πρέπει να κατευθύνεται στο ενάρετο , το αγαθό. Και αυτό θα συμβεί όταν η επιστήμη οδηγήσει σε δρόμους χρήσιμους και ωφέλιμους το ανθρώπινο γένος.
Ο επιστήμονας οφείλει
§ Να έχει ήθος (τιμιότητα, αμεροληψία, θάρρος, ταπεινοφροσύνη, τιμιότητα, ειλικρίνεια).
§ Η ζωή και η δράση του να διέπεται από υψηλά ιδανικά, ανθρωπιστικές αρχές και αξίες.
§ Να διαθέτει ειδική γνώση και να τη συνδυάζει με γενικότερη μόρφωση και καλλιέργεια.
§ Να μην είναι φανατικός και δογματικός.
§ Να παρουσιάζει δεκτικότητα στις νέες ιδέες.
§ Να μην εργάζεται κερδοσκοπικά αλλά συνειδητοποιώντας πως επιτελεί λειτούργημα, να συμβάλλει στην όσο γίνεται ποιοτικότερη χρήση της επιστημονικής γνώσης.
§ Να είναι απαλλαγμένος από πολιτικές και κρατικές σκοπιμότητες , προβάλλοντας το ηθικό του ανάστημα απέναντι σε τέτοιου είδους διαβρωτικά φαινόμενα.
§ Να μην επιβάλλει τη γνώση του ως αυθεντία.
§ Να υπηρετεί την ειρήνη και όχι τον πόλεμο.
§ Να ελέγχει την ορθότητα της γνώσης πριν την εκλαϊκεύσει.
§ Να ενημερώνει το κοινωνικό σύνολο για τους κινδύνους που πιθανόν εγκυμονεί η κακή χρήση ορισμένων επιστημονικών επιτευγμάτων για τον άνθρωπο , εφόσον βέβαια γνωρίζει κάτι τέτοιο.
§
Να προσανατολίζει με το κύρος και την
επιρροή του , τόσο το κοινωνικό σύνολο όσο και την πολιτική ηγεσία προς τη
θετική χρήση των επιτευγμάτων αυτών.
§ Να οδηγεί την κοινωνία σε πνευματική , οικονομική , κοινωνικοπολιτική πρόοδο, πολιτιστική ανάπτυξη, καλύτερη σχέση με άλλους λαούς και να προφυλάσσει από αλλοτριωτικά φαινόμενα.
Ευθύνη άλλων φορέων για τη χρήση της επιστήμης
§ Κάθε πολίτης έχει χρέος να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση , σχετικά με τα κοινωνικά δρώμενα , διαδραματίζοντας ρόλο πρωταγωνιστικό και όχι ρόλο τυφλού αποδέκτη των οποιωνδήποτε καταστάσεων. Οι νέοι κυρίως οφείλουν να γίνουν θιασώτες της παγκόσμιας ειρήνης και υπερασπιστές μιας επιστήμης – τεχνολογίας με ενοποιητικό χαρακτήρα, που θα υπηρετεί τον άνθρωπο και θα αναβαθμίζει ουσιαστικά τη ζωή του.
§ Απομάκρυνση του σχολείου από τεχνοκρατικά και μόνο πρότυπα. Στόχος μιας υγιούς και ολοκληρωμένης εκπαίδευσης είναι η γενικότερη μόρφωση και καλλιέργεια των νέων, ώστε να αποκτήσουν το απαραίτητο ήθος , πολύτιμο και για την πορεία τους αργότερα ως επιστημόνων.
§ Η οικογένεια χρειάζεται να προβάλλει το νόημα του ανθρωπισμού , μεταδίδοντας στα νεαρά μέλη της κατάλληλες αξίες και αρχές , γιατί μόνο αν γαλουχηθούν τα άτομα κατάλληλα από νωρίς , θα στραφούν στα υψηλά ιδεώδη στη διάρκεια της ζωή τους και κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους.
§ Τα μέσα ενημέρωσης , απαιτείται να καταδεικνύουν τα βλαπτικά ως φονικά αποτελέσματα της κακής χρήσης της επιστήμης – τεχνολογίας , ευαισθητοποιώντας τους απλούς πολίτες και στηλιτεύοντας την ανεύθυνη συμπεριφορά όλων των άμεσα αρμοδίων , σχετικά με τη χρήση των επιστημονικών- τεχνολογικών επιτευγμάτων.
§ Οι πολιτικές κυβερνήσεις έχουν χρέος να χρηματοδοτούν επιστημονικές έρευνες που υπηρετούν την ειρήνη και τον άνθρωπο. Επίσης να προστατεύουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών από την παράτολμη χρήση των επιστημονικών επιτευγμάτων και να ελέγχουν νομικά τους επιστήμονες.
§ Είναι αναγκαίο να εμπεδωθούν οι δημοκρατικοί θεσμοί στην κοινωνία , ώστε να υπάρχει ο απαραίτητος έλεγχος , που θα επιτρέπει τη λειτουργία της επιστήμης και της τεχνολογίας προς όφελος όλων των ανθρώπων.
§ Οι διεθνείς οργανισμοί να φροντίσουν ώστε τα επιτεύγματα της επιστήμης, να γίνουν κτήμα όλων των ανθρώπων ακόμα και αυτών που κατοικούν σε υπανάπτυκτες χώρες .Επίσης , να διασφαλίσουν για όλο τον κόσμο δικαιοσύνη ,ειρήνη και σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Επιμέλεια: Ιωάννης Κανακούδης (Εκθεσιολόγος)
Αναρτήσεις
